Không giải quyết tận gốc mối liên kết giữa 4 nhà (Nhà nước, nhà khoa học, nhà nông, nhà DN) thì điệp khúc “được mùa rớt giá” sẽ tiếp tục diễn ra và người chịu thiệt hại nhất vẫn là nông dân

XK nông sản giảm mạnh

Tại buổi tọa đàm trực tuyến với chủ đề: “Tiêu thụ nông sản: Liên kết từ sản xuất đến thị trường” do Cổng thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 27/4, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh nêu một thực tế, kim ngạch XK nông sản 4 tháng đầu năm 2015 sụt giảm nghiêm trọng, ở mức gần 13% so với cùng kỳ năm ngoái. Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết, nguyên nhân do biến động của thị trường thế giới, cân đối cung cầu có mức độ thay đổi nhiều so với quý I/2014, nguồn cung tăng trong một số lĩnh vực như gạo, thủy sản, cao su…

Thứ trưởng Trần Tuấn Anh nhấn mạnh, trong bối cảnh toàn cầu hóa mạnh đang có áp lực lớn hơn cho các sản phẩm của VN không chỉ ở thị trường quốc tế mà ngay cả thị trường nội địa. Đồng quan điểm, ông Nguyễn Trọng Thừa – Cục trưởng Cục Chế biến thương mại nông lâm thủy sản và nghề muối (Bộ NN&PTNT), cho rằng các mặt hàng nông lâm thủy sản thời gian qua dù năng suất, diện tích tăng nhưng chất lượng không tăng.

Ngoài ra, một trong những lý do khiến tình hình tiêu thụ nông sản trong thời gian qua gặp khó là do nhiều địa phương, người dân chỉ chú ý tăng diện tích, sản lượng mà không chú trọng nâng cao chất lượng sản phẩm. Các DN của ta chủ yếu vừa và nhỏ, sản phẩm phần lớn chưa có thương hiệu nên khó thâm nhập vào những thị trường khó tính.

Liên kết “4 nhà” còn lỏng lẻo

Đánh giá về việc thực hiện Quyết định 80 của Thủ tướng Chính phủ về liên kết “4 nhà”, một số DN cho rằng, chúng ta thực hiện chính sách vừa đủng đỉnh vừa hấp tấp. Đủng đỉnh là vì đến nay, sau hơn 12 năm, dù chuỗi sản xuất đã có nhiều thay đổi nhưng Quyết định 80 được ra đời năm 2002 vẫn không có gì mới, trong khi việc xử lý các vi phạm thì gấp gáp, hấp tấp. Đơn cử như với ngành thủy sản, thời điểm trước năm 2002, chỉ có 5% DN ngành này chủ động liên kết với nông dân xây dựng vùng nguyên liệu thì đến nay con số này đã lên đến 70% nhưng DN vẫn gặp khó khăn khi vay vốn.

Trong khi đó, theo ông Nguyễn Trọng Thừa, việc xây dựng quy hoạch luôn được Bộ triển khai rất bài bản, lấy ý kiến đầy đủ các bên từ sản lượng, diện tích trồng, thị trường ra sao và định hướng dài hạn thế nào… nhưng triển khai thì không đúng, nhiều địa phương quy hoạch bị phá vỡ. Đơn cử như cây cà phê, quy hoạch đến năm 2020 chỉ 500.000 ha nhưng đến nay đã đạt hơn 600.000 ha; cây cao su vượt 400.000 ha so với quy hoạch đến năm 2020.

Hay như câu chuyện thời sự nhất là cây mắc-ca, trong khi Bộ NN&PTNT đang làm quy hoạch, phấn đấu đến năm 2020 chỉ đạt khoảng 10.000 ha thì ở nhiều địa phương nông dân đã “ùn ùn” trồng loại cây này, diện tích có thể lên đến hàng nghìn hec-ta. “Nếu ví mối liên kết 4 nhà như một giàn nhạc thì hiện nay các thành viên trong giàn nhạc chưa ăn khớp với nhau, vẫn mạnh ai nấy làm”, ông Thừa ví von.

Để đẩy mạnh tiêu thụ nông sản trong thời gian tới, tránh những câu chuyện đau lòng như thanh long, dưa hấu, hành tím và mới đây nhất là tình trạng gạo ùn ứ trên cửa khẩu Lào Cai, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết, Bộ đang đẩy mạnh các giải pháp để tạo ra lợi thế so sánh của các mặt hàng nông lâm sản của VN.

Cụ thể hơn, theo Thứ trưởng, các cơ quan quản lý Nhà nước sẽ thường xuyên trao đổi thông tin về diễn biến thị trường, khả năng cân đối cung-cầu các mặt hàng trên thế giới, đồng thời đẩy mạnh việc phát triển hệ thống thương mại nội địa nhất là hệ thống phân phối, lưu thông giúp tiêu thụ tốt hơn. Đặc biệt, các chính sách sẽ tập trung khắc phục và tổ chức lại sản xuất nông nghiệp trên cơ sở xác định lại những sản phẩm nông sản chủ lực XK.

Cùng với đó, tập trung nghiên cứu, phân tích, dự báo thị trường tiêu thụ cụ thể như sản lượng bao nhiêu là đủ, chất lượng như thế nào, thậm chí giá cả ra sao theo từng giai đoạn cũng như phải định hướng cho người dân trồng cây gì cho phù hợp. Quan trọng hơn, cần thiết lập chuỗi liên kết, cung ứng từ sản xuất- chế biến- thị trường. Không giải quyết tận gốc mối liên kết giữa 4 nhà (Nhà nước, nhà khoa học, nhà nông, nhà DN) thì điệp khúc “được mùa rớt giá” sẽ tiếp tục diễn ra và người chịu thiệt hại nhất vẫn là nông dân.

Trung Kiên